Johnny Guitar

“Play the guitar, play it again, my Johnny” Johnny Guitar şarkısının melodisi yıllar boyunca içimizi ısıttı. Şarkı,Peggy Lee ve Victor Young tarafından yapılmıştı.

Efsanevi yönetmen Nicholas Ray tarafından yönetilen film, kovboy filmleriyle ilgili algılara da adeta meydan okudu.

Filmin özeti kısaca şöyle: Viyana (Joan Crawford), demiryolu geçmesi planlanan bir bölgede bir bar (Saloon) açar. Ancak bu durum Emma (Mercedes McCambridge) başta olmak üzere kasabadaki güç sahiplerini rahatsız eder. Bu arada, eski bir silahşor ve Viyana’nın eski sevgilisi olan Johnny Guitar (Sterling Hayden) işe başlamak üzere bara gelir. Aynı anlarda Emma’nın erkek kardeşinin ölümüyle sonuçlanan bir posta arabası soygunu gerçekleşir. Emma, ​​​bu durumdan dolayı Viyana’yı ve barın müdavimi olan, aslında gönlünün olduğu DancingKid’i(Scott Brady) suçlar ve kasaba halkını onlardan intikam almak için ayaklandırır.

Filmdeki olaylar,19. yüzyılda Amerikan iç savaşından sonraki dönemde geçiyor. Bir bakıma Amerikan rüyasının yeni bir aşamasınıanlatıyor. Sosyal sistemin daha köklü bir şekilde kurulduğu, hukuk üstünlüğüne dayanan modern topluma giden yolculuğu yansıtıyor.Her bireyin girişimcilik ve yatırım yoluyla kendi hayatını değiştirme fırsatına sahip olabileceğifikrinibeyaz perdeye taşıyor. Bu durum elbette tekellerine aldıkları eski düzende mutlu olanyöneticileri endişelendiriyor.Hikâyedeki çatışma ve mücadele günümüz dünyasında da geçerliliğini koruyor. O nedenle zamana ve yere bağlı olmadığı söylenebilir.

1950’ler batı dünyasında kadınların hayatlarını erkeklere hizmet etmeye adıyor olmaktan huzursuz olmaya başladığı yıllardı. Bu dönemde başlayan eylemlerin,feminist hareketin önünü açtığı söylenebilir. Fransız Simone de Beauvoirtarafından yazılan ve toplumsal cinsiyet tartışmasını başlatan İkinci Cinsiyet kitabı da 1953 yılında İngilizceye çevrilmişti. Johnny Guitar filminde anlatılan hikâye farklı bir dönemde geçse de feminist yaklaşımıylafilmin yayınlandığı 1950’lerdeki hareketi destekler görünüyor.

Film, izleyicinin algısını hem tür hem de biçim açısından zorluyor. Kovboy filmiolmasına rağmen, kadın karakterlerin ön plandaolduğu melodram özellikler taşıyor. Yönetmen teatral ve abartılı bir anlatım tarzı seçmiş olsa da, yoğun renk kullanımıyla satır aralarındaduyguları aktarmaya devam ediyor.Nicholas Ray, bir yıl sonra çektiği ve James Dean’ınbaş rol oynadığı Asi Gençlik filminde renk kullanımını daha da olgunlaştırmıştı.

Deniz Gezmiş 1972’de idam edilmeden önce Rodrigo’nun Gitar Konçertosu’nu dinlemek istemişti. Gitarın sesleri, bu mücadeleciinsanın yüreğindeki sevgiyle rezonansa girdi. Ruhu hala birçok insana rehberlik ediyor. Johnny Guitar filminde de gitar müziği, gerçeğin ve masalın bir arada olduğu renkli sahnelerde sert mizaçlı erkeklerinyüreğindeki titreşimleri yansıtıyor. Sevgi, umut ve iyilik yolundaki mücadeleyi desteklemek adına sinemanın kapılarını biraz daha aralıyor.

Filmin fotoğrafta yer alan sahneye dayalı biçimsel incelemesi:

Filmin sahne donanımı oldukça zengin.Set büyük bir opera sahnesini andırıyor. Avize, duvarlardaki tablolar, raflardaki porselenler, Viyana’nın kendisi için yaratmak istediği yeni burjuva dünyasını temsil ediyor. Salon, içeriden de görünen büyük bir kayaya yaslanıyor ve Viyana’nın orada kalma kararlılığını gösteriyor. Yönetmen, dışavurumcu renkler kullanarak teatral mizanseni güçlendiriyor. Sıcak aydınlatma canlı renklere derinlik kazandırıyor.

Gitar, kovboy ortamında çekilen filmin melodram dokusunu destekliyor. Johnny,silahşor geçmişiyle olan bağları kesmek için, adına Gitar kelimesi eklemeye gidecekkadar işi götürmüş.Yine de kovboy filmlerinin demirbaşı olan silah, bazen yokluğuylada olsa her sahnedekendini hissettiriyor. Diğer öne çıkanunsurlarise salonun kendisi, posta arabası ve filmin ana teması olan tren şeklinde sıralanabilir.

Oyunculuklar tiyatro sahnesindeymiş gibi gergin ve abartılı, tüm oyuncular bir cephenin ön saflarındaymış gibi duruyor.İki kadın, Vienna ve Emma, ​​filmde sert karakterleri temsil ediyor. İkisi de kendi hırsları ve değerleri için savaşıyor. Erkekler ise ikincil konumdalar. Bardaki erkekler Viyana’nın hizmetinde çalışıyor, kasabadakiler ise Emma’nın talimatlarını yerine getiriyor. Baş roldeki erkek oyuncuların isimleri daha ziyade çocuksu: Johnny Guitar ve Dancing Kid (Dans Eden Çocuk).

Filmde erkekler tipik kovboy kıyafetleri içinde ve silahlı olarak yer alıyor. Viyana da erkeksi, koyu renkli bir kovboy kıyafeti ile görünüyor, ancak şık saçları ve makyajı yine de göze çarpıyor. Kırmızı ruju, erkeksi davranışlarına rağmen seksi ve tutkulu yanını ortaya koyuyor. Emma gri renk ile bir anlamda tutucu tarafını ifade ediyor, ama yeşil ile adeta çiçek açmaya hazır olduğunu gösteriyor. Bar personeli, daha büyük bir kumarhanede çalışıyormuş gibi özel kostümler giymiş. Bu aynı zamanda Viyana’nınişiyle ilgili vizyonunu hakkında da fikir veriyor.

Viyana’nın oturduğu ikinci kata giden yolda fizyolojik olmanın yanı sıra psikolojik de bir sahne sınırı var. Viyana merdivenin ortasındaki tabancayla bunu herkese hatırlatıyor. Emma’nın merdivenlerden önce durmak zorunda kalması da bunu teyit ediyor.

Kamera açısından farklı çekimlerin bir kombinasyonu kullanılmış. Oyuncuların kısa mesafeli hareketleri sırasında kamera sabit kalıyor veya dönüyor. Geniş açılı çekimler kalabalığı ve salonun atmosferini görselleştirirken, duygusal ve histerik olan etkileşimler için yakın-orta, orta ve uzak-ortakamera mesafeleri kullanılmış. Yüksek/düşük açılı çekimler Viyana’nın üstün konumunupekiştiriyor.

Kasaba halkı salonu bastığında, Viyana personelinden ruletin çalışmaya devam etmesini istiyor. Ruletin sesi, onların bakısına rağmen işletmenindevam edeceğinivurguluyor. Kendi sesinin duyulmasını istediğinde, ruleti durdurtarak kontrolünkendisinde olduğunu hatırlatıyor. Ölüm sessizliğine bürünen bar, Johnny’nin DancingKid’inoynaması için çaldığı Ol’ Joe Clark şarkısının neşeli ritmiyle bir süreliğine de olsa değişiyor.

Film, özellikle diyaloglar sırasında klasik bir şekilde kurgulanmış. Ancak, genel olarak düzensiz bir yaklaşım ve keskin geçişler dikkat çekiyor. Örneğin, Emma’nın salondan ayrılırken Viyana’ya olan son bakışını yakalamak mümkün olmuyor.

Johnny Guitar, bir Hollywood yönetmeni olan NicholasRay’in Avrupa sineması tarafından kabul görmesi açısından özel bir yere sahip bulunuyor.

Sevgiyle kalın.